Σίμος Ανδρονίδης
- Την Τρίτη 22 Δεκεμβρίου, το Τουρκικό κοινοβούλιο έλαβε μία σημαντική απόφαση που εν προκειμένω, άπτεται των εξελίξεων στη Λιβύη και της παρουσίας της Τουρκίας στη χώρα της Βόρειας Αφρικής.
Πιο συγκεκριμένα, το Τουρκικό κοινοβούλιο αποφάσισε την ανανέωση της εντολής που έχει σχέση με την ανάπτυξη Τουρκικών στρατευμάτων στη χώρα, προς άμεση υποστήριξη των δυνάμεων της κυβέρνηση ‘Εθνικής Ενότητας’ του Φαγέζ Αλ-Σάρατζ, σε περίπτωση που ναυαγήσουν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών στη Λιβύη.
Αυτό είναι και το βασικό και άμεσο σκεπτικό της απόφασης ανανέωσης της εντολής που δόθηκε: «Η απόφαση που ψηφίστηκε από το τουρκικό κοινοβούλιο προτάθηκε από την τουρκική προεδρία και επικαλείται την πιθανότητα επανέναρξης των επιθέσεων από μέρους των δυνάμεων του Χαλίφα Χάφταρ, εναντίον αυτών της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (ΚΕΣ)».[1]
Η απόφαση αυτή, θεωρούμε πως επιβεβαιώνει, αφενός μεν τους στενούς δεσμούς που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβυκής κυβέρνησης ‘Εθνικής Ενότητας,’ δεσμοί που επιμερίζονται στον διπλωματικό, πολιτικό όσο και στρατιωτικό τομέα, και αφετέρου δε, σε μία ευρύτερη οπτική, επιβεβαιώνει την παρουσία και δη την εμβάθυνση της Τουρκικής παρουσίας στη Λιβύη, γεγονός που δεν πρέπει να ιδωθεί ξέχωρα από την ανάπτυξη της Τουρκικής γεω-πολιτικής με φόντο την περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής.
Αντιθέτως, η Τουρκική παρουσία στη Λιβύη όπως έχει αρθρωθεί τα τελευταία έτη, εντάσσεται στην εκδήλωση μίας Τουρκικής γεω-πολιτικής η οποία και θεωρεί την επί του πεδίου δράση στη Λιβύη ως μία εκ των βασικών προϋποθέσεων που θα καταστήσει την Τουρκία περιφερειακή δύναμη με ‘Μεσογειακά’ χαρακτηριστικά.
Δηλαδή, με χαρακτηριστικά τέτοια που θα την φέρουν σε πλεονεκτική θέση έναντι του περιφερειακού-γεω-πολιτικού ανταγωνισμού που εξελίσσεται και στην περιοχή, ιδίως από την στιγμή όπου η Λιβύη βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ Βόρειας Αφρικής και υποσαχάριας Αφρικής, Ευρώπης και Ασίας, και ειδικότερα, στην ‘καρδιά’ της Μεσογείου.
Η στρατηγική μετατροπής της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη με λόγο και ρόλο τέτοιο που θα την φέρει στο διεθνο-πολιτικό προσκήνιο, αναπτύσσεται μέσω της εμβάθυνσης της παρουσίας της στη Λιβύη, με την υπογραφή της συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης ‘Εθνικής Ενότητας,’[2] να σπεύδει να προσδιορίσει τον ‘οριοθετημένο’ θαλάσσιο χώρο ως ‘ενιαίο ζωτικό χώρο’ δύο συμμαχικών κυβερνήσεων.[3] Για την Τουρκία, η Λιβύη παραγάγει νόημα και περιφερειακά έως διεθνο-πολιτικά αποτελέσματα, αποτελώντας το ένα άκρο της εκδηλούμενης στρατηγικής σε μία ευρεία γεωγραφική ζώνη: Και εάν το ένα κρίσιμο άκρο, στο βαθμό που προσδίδει το απαιτούμενο ‘βάθος’ και την Τουρκική προσήλωση στο σχήμα των διμερών συνεργασιών-συμμαχιών, είναι η Λιβύη, το δεύτερο και πλέον πρόσφατο στρατηγικά, είναι ο Νότιος Καύκασος, εκεί όπου διαμέσου της υποστήριξης στο Αζερμπαϊτζάν στη σύγκρουση του με την Αρμενία και τις αυτονομιστικές δυνάμεις του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η Τουρκία επαναπροσδιόρισε τα όρια ή ορθότερα, τους όρους της γεω-πολιτικής και γεω-στρατηγικής της παρουσίας, προσομοιάζοντας προς την κατεύθυνση μίας διττής απεύθυνσης.
Από την μία πλευρά προς την Ρωσία, στην οποία και δείχνει πως αποτελεί έναν αρκούντως αποτελεσματικό και ισχυρό σύμμαχο πάνω στον οποίο μπορεί να στηριχθεί η Ρωσία για την ανάληψη δράσεων και διαμεσολαβητικών εγχειρημάτων σε περιοχές όπως το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και η Συρία, και, από την άλλη, προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Εδώ η απεύθυνση προς την Ένωση,[4] σημασιοδοτεί το πρόσημο της γεω-πολιτικής αξίας, στο ιδιαίτερο σημείο όπου, η Τουρκία τονίζει (προς την Ένωση) ό,τι μέσω αυτής μπορεί να επιτύχει την μεγέθυνση της γεω-πολιτικής σημασίας και αξίας, από την στιγμή όπου η Τουρκία έχει καταφέρει να αποκτήσει ρόλο και λόγο σε μία ευρεία περιοχή.
Επιστρέφουμε στα της απόφασης του Τουρκικού Κοινοβουλίου το οποίο και ανανεώνει την εντολή ανάπτυξης στρατευμάτων στη Λιβύη, επισημαίνοντας το ό,τι η Λιβύη δεν παύει να αποτελεί το ‘ιερό δισκοπότηρο’ για την Τουρκία, δυνάμενη να ‘ενσαρκώσει’ τις φιλοδοξίες της και την αύξηση της γεω-πολιτικής της επιρροής, επιτρέποντας της να ελιχθεί σε τέτοιον βαθμό, ώστε να συμμετέχει σε έναν εμφύλιο πόλεμο μέσω διαφόρων τρόπων, μεταξύ αυτών και υβριδικών.
Το Τουρκικό Κοινοβούλιο δεν κομίζει ‘γλαύκας εις Αθήνας,’ όσον αφορά το περιεχόμενο της Τουρκικής στρατηγικής, όσο την νοηματοδοτεί εκ νέου, με την όλη στρατηγική να διαπνέεται από εκείνη την πρόσληψη της ιστορίας που έχει χώρο ‘μόνο για λίγους’: Η Τουρκία μεταξύ των ‘κυρίαρχων κρατών’ σε διεθνές επίπεδο. Με θέα τις εξελίξεις στη Λιβύη, εκεί όπου οι διαπραγματεύσεις πολιτικής διευθέτησης συνεχίζονται, η Τουρκία αρθρώνει τον λόγο της ‘αποτροπής’ των δυνάμεων του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, από το να ‘αιματοκυλήσουν’ την χώρα.
* Υποψήφιος διδάκτωρ στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
[1] Βλέπε σχετικά, ‘Τουρκία: Η Βουλή παρέτεινε την ανάπτυξη στρατευμάτων στη Λιβύη,’ Διαδικτυακή έκδοση εφημερίδας ‘Η Καθημερινή,’ 23/12/2020, Το πράσινο φως του Τουρκικού Κοινοβουλίου δεν εγκρίνει εκ των προτέρων, αλλά, νομιμοποιεί και επικαιροποιεί την ίδια την Τουρκική στρατηγική ως προς την Λιβύη και το περιεχόμενο της, αποκαλύπτοντας και το εύρος της κομματικής-πολιτικής συναίνεσης που έχει προσλάβει η εμπλοκή της χώρας εκεί.
[2] Δεν θα κατατάξουμε την κυβέρνηση ‘Εθνικής Ενότητας’ στην κατηγορία των «αυτονομιστικών κινημάτων που επιδιώκουν αυτονομία ή ομοσπονδία», σύμφωνα με την τυπολογική διάκριση των «κινημάτων αυτοδιάθεσης» στην οποία προβαίνει ο διεθνολόγος Αλέξης Ηρακλείδης, ακριβώς διότι η κυβέρνηση που έχει αναγνωρισθεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), επιδιώκει την διεύρυνση της επιρροής της και την κυριαρχία ή αλλιώς την άσκηση εξουσίας σε μία ήδη διαιρεμένη, κοινωνικά, πολιτικά, στρατιωτικά, χώρα. Και ως προς αυτό, καταθέτει ένα αφήγημα. Βλέπε σχετικά, Ηρακλείδης Αλέξης, ‘Κυπριακό πρόβλημα 1947-2004. Από την Ένωση στη Διχοτόμηση;’ Εκδόσεις Σιδέρης Ι., Αθήνα, 2006, σελ. 32.
[3] Αυτή η συμφωνία οριοθέτησης μεταξύ Τουρκίας και Λιβυκής κυβέρνησης ‘Εθνικής Ενότητας’ αμφισβητήθηκε και ρηγματώθηκε με την υπογραφή συμφωνίας μερικής οριοθέτησης μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, που ήρθε μετά από ένα χρονικό διάστημα ‘αμηχανίας’ και δη στρατηγικής ‘αμηχανίας’ που διέκρινε την ελληνική πλευρά ως προς το ποια θα μπορούσε να είναι η ενδεδειγμένη αντίδραση της Ελλάδας.
[4] Για μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση της ανάπτυξης των ελληνο-τουρκικών σχέσεων ιδωμένων υπό το πρίσμα των εξελίξεων που συντελούνται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τις ευρω-τουρκικές σχέσεις και την ατζέντα του, βλέπε σχετικά, Ιωακειμίδης Παναγιώτης, ‘Υπάρχει άλλη στρατηγική,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα Σαββατοκύριακο,’ 24-27/12/2020, σελ. 46.
