Τρεις νέες εξελίξεις στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις
Γράφει Selim Kuneralp*
Την περασμένη εβδομάδα σημειώθηκαν τρεις σημαντικές εξελίξεις στις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ας τις πάρουμε με τη σειρά.
Ο πρώην γερουσιαστής της Αριζόνα, Τζεφ Φλέικ, ο οποίος διορίστηκε στην Πρεσβεία της χώρας στην Άγκυρα, ξεκίνησε επιτέλους το καθήκον του μετά την ολοκλήρωση των μακροχρόνιων διαδικασιών έγκρισης της Γερουσίας.
Με την ευκαιρία αυτή, είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε τα ακόλουθα. Οι μη επαγγελματικοί πολιτικοί διορισμοί είναι μια παλιά παράδοση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν ο πρόεδρος να ορίσει αυτόν που θέλει, γιατί αυτοί οι διορισμοί πρέπει να εγκριθούν από τη Γερουσία. Ο υποψήφιος πρεσβευτής ανακρίνεται σε συνεδρίαση της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και μόνο μετά την έγκριση του διορισμού του τόσο από την επιτροπή όσο και από τη Γενική Συνέλευση της Γερουσίας μπορεί να αναλάβει καθήκοντα. Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί υποψήφιοι που δεν πέτυχαν αυτή την εξέταση στο παρελθόν δεν εγκρίθηκαν. Ειδικά σε τοποθετήσεις πολιτικών προσώπων, άτομα, που ως ανταμοιβή μόνο και μόνο επειδή συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στο κόμμα του προέδρου, όταν δεν μπορούσαν να βρουν την τοποθεσία της χώρας προορισμού τους στον χάρτη ή δεν γνώριζαν το όνομα της πρωτεύουσας, απορρίπτονταν . Ωστόσο, λόγω της πολιτικοποίησης του συστήματος των ΗΠΑ, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να βρεθεί ένας κατάλληλος πρεσβευτής που να μπορεί να λάβει την έγκριση της Γερουσίας. Καθώς ο πρώτος χρόνος στην εξουσία φτάνει στο τέλος του, φαίνεται ότι ο Μπάιντεν δεν μπόρεσε να διορίσει 68 από τις 190 Πρεσβείες των ΗΠΑ και πολλές κορυφαίες θέσεις στο Υπουργείο Εξωτερικών είναι κενές.
Στη χώρα μας, οι Πρέσβεις που διορίζονται από τον Πρόεδρο Ερνογάν, δεν ξέρουμε αν γνωρίζουν το όνομα της πρωτεύουσας της χώρας στην οποία θα πάνε ή αν μπορούν να εντοπίσουν τη θέση της στον χάρτη, καθώς όλο και περισσότερα άτομα εκτός διπλωματικής υπηρεσίας που διορίζονται ως πρέσβεις της Τουρκίας σε ξένες χώρες ξένων στη χώρα μας δεν έχουν περάσει από κανέναν έλεγχο ή δοκιμασία. Αν και, παρεμπιπτόντως, και ανοίγοντας μια παρένθεση, αξίζει να σημειωθεί ότι αντιμετωπίσαμε κι εμείς στην Τουρκία μια κατάσταση παρόμοια με αυτή των ΗΠΑ, αν και για διαφορετικούς λόγους. Είναι γνωστό ότι οι διορισμοί στην Τουρκία δεν χρειάζονται έγκριση από τη Βουλή. Είναι η μόνη δύναμη επιλογής, είναι η κυβέρνηση. Ωστόσο, για κάποιο λόγο που δεν γνωρίζουμε, δεν έχουμε διοριστεί σε ανώτερες θέσεις στο Υπουργείο Εξωτερικών εδώ και σχεδόν ένα χρόνο. Τα ονόματα που έχει προτείνει ο Υπουργός Εξωτερικών δεν έχουν εγκριθεί από την κυβέρνηση και πολλά καθήκοντα εκτελούνται με πληρεξούσιο. Αν η Τουρκία ήταν μια κανονική χώρα, ο Υπουργός Εξωτερικών θα είχε βγάλει το απαραίτητο συμπέρασμα από αυτή την κατάσταση και θα είχε παραιτηθεί από τη θέση του.
Το χαρακτηριστικό του Τζεφ Φλέικ είναι ότι ήταν ο πρώτος Πρέσβης που προέρχεται απευθείας από την πολιτική και διορίζεται πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα στην ιστορία της Τουρκικής δημοκρατίας. Γίνονται διάφορα σχόλια για αυτό το θέμα. Ωστόσο, όταν εξετάζω τη δική μου επαγγελματική εμπειρία, οι Πρεσβευτές των ΗΠΑ που έχω συναντήσει στο εξωτερικό διορίζονται από το διπλωματικό σώμα σε χώρες με προβλήματα και στρατηγική σημασία (για παράδειγμα, Κορέα) και εκτός διπ,ωματικού σώματος, ειδικά από επιχειρηματικούς κύκλους, σε χώρες χωρίς προβλήματα (για παράδειγμα, Σουηδία). Όσον αφορά τις τοποθετήσεις προσώπων απ’ ευθείας από την πολιτική, είναι πολύ σπάνιε και γίνονται σε χώρες υψηλού κύρους, όπως η Ιαπωνία
Φυσικά, δεν γνωρίζουμε για ποιο κίνητρο διορίστηκε ο Τζεφ Φλέικ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πιθανές λύσεις στα κύρια προβλήματα στις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ έχουν περάσει από το Κογκρέσο και ξέρουμε πώς να επωφεληθούμε από τις σχέσεις του πρέσβη, ίσως είναι χρήσιμο. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι ο Φλέικ, ένας μετριοπαθής και αντι-Τραμπ Ρεπουμπλικανός, θεωρούνταν «προδότης» στο κόμμα του, επομένως δεν επεδίωξε να επανεκλεγεί το 2019. Για τους Δημοκρατικούς είναι αναμφίβολα βέβαιο ότι είναι μέλος του αντίπαλου κόμματος. Το να είναι κατά του Τραμπ είναι πιθανότατα η πιο σημαντική αρετή για τον Μπάιντεν.
Η Άγκυρα είναι αναμφίβολα μια δύσκολη μετάθεση για τους πρέσβεις των ΗΠΑ. Η πηγή αυτής της δυσκολίας είναι ότι η εχθρότητα απέναντι στις ΗΠΑ έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις τα τελευταία 40-50 χρόνια. Αν και πρεσβευτές άλλων χωρών εμφανίζονται μπροστά στα μέσα ενημέρωσης, μη κυβερνητικές οργανώσεις κ.λπ. χωρίς κανένα πρόβλημα, πάντα παρατηρούσα ότι οι Πρέσβεις των ΗΠΑ το αποφεύγουν αυτό. Με την επίγνωση ότι κάθε λέξη που θα βγει από το στόμα τους θα χρησιμοποιηθεί εναντίον τους, προσέχουν να μην εκφράζονται δημοσίως πολύ συχνά. Για όσους έχουν διπλωματικό υπόβαθρο, το να ζυγίζουν τα λόγια τους είναι προϋπόθεση της εμπειρίας τους και συνήθως δεν είναι δύσκολο. Ωστόσο, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για όσους προέρχονται από την πολιτική. Η απόδοση του Φλέικ στο θέμα αυτό θα καθοριστεί το επόμενο διάστημα. Είναι αδύνατο να πω τίποτα αυτή τη στιγμή.
Αν κρίνουμε από τη στάση του στη Γερουσία, βλέπουμε ότι υπέγραφε αποφάσεις και κείμενα που ήταν και υπέρ και κατά της χώρας μας. Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η κυβέρνησή μας, η οποία δείχνει διακαώς να ανοίξει μια νέα σελίδα στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, δεν θα επιδιώξει τσακωμό με τον Φλέικ μόλις έρθει. Πόσο θα διαρκέσει η ανοιχτή πίστωση στο πρόσωπό του, ο χρόνος θα δείξει. Βλέπουμε μάλιστα ότι οι Πρέσβεις των ΗΠΑ που διορίζονται στην Άγκυρα δεν μένουν στη χώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλάζουν κατά μέσο όρο κάθε 2-3 χρόνια ανάλογα με τις αλλαγές στη διοίκηση στις χώρες τους ή για άλλους λόγους.
Η δεύτερη σημαντική εξέλιξη στις σχέσεις με τις ΗΠΑ αυτή την εβδομάδα ήταν η απόσυρση της αμερικανικής υποστήριξης από το έργο του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, ο οποίος αναμένεται να διασχίσει την Ανατολική Μεσόγειο από άκρη σε άκρη, και πιθανώς εξαιτίας αυτού, εταιρείες συμπεριλαμβανομένης μιας αμερικανικής εταιρείας στα κρητικά πελάγη ανέστειλαν τις ερευνητικές τους δραστηριότητες για φυσικό αέριο. Αν και έχει ανακοινωθεί ως λόγος ότι η αμερικανική κυβέρνηση δίνει προτεραιότητα στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και όχι στα ορυκτά καύσιμα, τα σχόλια ότι η απόφαση ελήφθη για πολιτικούς λόγους γίνονται τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα.
Μάλιστα, δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για το πόσο αέριο υπάρχει στην Ανατολική Μεσόγειο. Με την πτώση των τιμών του φυσικού αερίου, οι ερευνητικές δραστηριότητες διακόπηκαν για λίγο. Ωστόσο, λέγεται εδώ και χρόνια ότι η οικονομική επιβάρυνση της διέλευσης του αγωγού κάτω από τη θάλασσα είναι πολύ υψηλή και η μεταφορά του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μέσω της Τουρκίας είναι πιο ελκυστική οικονομικά ανεξάρτητα από την πηγή του.
Γίνεται κατανοητό ότι η Επιτροπή της ΕΕ, η οποία αναμενόταν να δημοσιεύσει έκθεση σκοπιμότητας για την EastMed στα τέλη του περασμένου έτους, αλλά δεν το έκανε, κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα.
Ωστόσο, το εμπόδιο στη μεταφορά φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας είναι φυσικά οι κακές σχέσεις της χώρας μας με όλες τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και ιδιαίτερα την Κύπρο. Στο παρελθόν είχαν προβλεφθεί διάφορα έργα για τη μεταφορά φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας, αλλά τα έργα αυτά έμειναν στα χαρτιά λόγω της ραγδαίας μείωσης των τιμών του φυσικού αερίου μετά την κρίση του 2008 και της επιδείνωσης των σχέσεων της χώρας μας τόσο με την περιοχή όσο και με τις ευρωπαϊκές χώρες.
Είναι γνωστό ότι ξένες εταιρείες φυσικού αερίου προσπάθησαν να μεσολαβήσουν μεταξύ της χώρας μας και των γειτόνων της εκείνη την περίοδο. Δεν θα ήταν περίεργο εάν οι τιμές του φυσικού αερίου αυξάνονται ξανά και η Ευρώπη και οι ευρωπαϊκές χώρες, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ από τη Ρωσία, στραφούν στην Ανατολική Μεσόγειο για να διαφοροποιήσουν τους πόρους τους και να αναζητήσουν τον φθηνότερο τρόπο, δηλαδή μια σύνδεση μέσω Τουρκίας. Στην πραγματικότητα, οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 25 τοις εκατό σε μια μέρα, αφού οι διαπραγματεύσεις που διεξήγαγαν η Ρωσία, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για την Ουκρανία ήταν ασαφείς την περασμένη εβδομάδα.
Η απόσυρση της υποστήριξης των ΗΠΑ από τον αγωγό EastMed και η διακοπή των δραστηριοτήτων αναζήτησης ανοιχτά της Κρήτης χαιρετίστηκαν στη χώρα μας. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι έχει ειπωθεί η τελευταία λέξη γι’ αυτό το θέμα. Εάν υπάρχει πραγματικά αρκετό φυσικό αέριο στην περιοχή, τόσο οι ΗΠΑ όσο και οι χώρες της ΕΕ θα θέλουν να εξορυχθεί και να μεταφερθεί στην ευρωπαϊκή αγορά. Αν και η προτεραιότητα είναι στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βρισκόμαστε μακριά από την ημέρα που όλη η ενέργεια της ηπείρου θα καλυφθεί με αυτόν τον τρόπο. Το φυσικό αέριο θα συνεχίσει να αποτελεί σημαντικό πόρο στη διαδικασία μετάβασης.
Αν το εμπόδιο για τη διέλευση του αγωγού από την Τουρκία είναι η επιδείνωση των σχέσεων της χώρας μας με τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, αναμένεται ότι οι ΗΠΑ θα αναλάβουν νέες πρωτοβουλίες ως προς αυτό. Μπορεί να προκύψουν νέες ευκαιρίες στις σχέσεις με το Ισραήλ, ειδικά από τη στιγμή που ο Νετανιάχου δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, τουλάχιστον προς το παρόν, και οι διάδοχοί του έχουν υιοθετήσει μια πιο μετριοπαθή γραμμή.
Ένας νέος άμεσος και έμμεσος διάλογος με την Κύπρο και την Ελλάδα για την Ανατολική Μεσόγειο δεν είναι αδύνατος. Όταν θυμόμαστε ότι οι εταιρείες πετρελαίου έχουν ασχοληθεί με τη λύση του Κυπριακού στο παρελθόν, και αν και οι δύο πλευρές έχουν πλούσιους πόρους σε αντάλλαγμα για να συνάψουν ειρήνη μεταξύ τους και να ιδρύσουν ένα κοινό κράτος, αν το κίνητρο τεθεί ενώπιόν τους , ίσως οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων έρθουν στο τραπέζι για μια λύση βασισμένη στο κοινό συμφέρον.
Στο περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται η χώρα μας, θα ήταν αναμφίβολα πολύ ωφέλιμο να ενταχθεί σε ένα έργο που θα μπορούσε να έχει μεγάλη προστιθέμενη αξία στις στρατηγικές σχέσεις της χώρας μας με την Ευρώπη, με αντάλλαγμα μια πιο συμφιλιωτική στάση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Παρεμπιπτόντως, το 1926, δηλαδή την περίοδο του Μουσταφά Κεμάλ, σε αντάλλαγμα για την παραίτηση της χώρας μας από τις διεκδικήσεις της στη Μοσούλη, διασφαλίστηκε ότι η Τουρκία θα είχε μερίδιο 10 τοις εκατό στα έσοδα από το πετρέλαιο για 25 χρόνια. Αργότερα, αυτή η διάταξη άλλαξε και η Τουρκία παραιτήθηκε από τις αξιώσεις της για το πετρέλαιο της Μοσούλης έναντι 500 χιλιάδων λιρών στερλίνων, που ήταν πολύ σημαντικό ποσό εκείνη την εποχή.
Η τελευταία εξέλιξη στις σχέσεις με τις ΗΠΑ αυτή την εβδομάδα, που ανακούφισε την κυβέρνηση, ήταν η κατάθεση της αίτησης της Halkbank στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ως κρατική τράπεζα, όπως προτάθηκε από τους δικηγόρους της τράπεζας, και η αναστολή της υπόθεσης. στη Νέα Υόρκη μέχρι να ληφθεί η απαραίτητη απόφαση από το δικαστήριο αυτό. Αν και δεν είναι γνωστό ποιο θα είναι το αποτέλεσμα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η εξέλιξη είναι ευχάριστη για την κυβέρνηση, γιατί εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο στο σημερινό περιβάλλον κρίσης. Εν τω μεταξύ, οι αμοιβές του δικηγόρου της Νέας Υόρκης είναι πιθανό να ανέρχονται ήδη σε εκατομμύρια δολάρια. Αυτά τα χρήματα θα βγουν φυσικά από την τσέπη του Τούρκου φορολογούμενου. Σε αυτό το περιβάλλον όπου οι πολίτες μας αναγκάζονται να αυστηροποιήσουν τη λιτότητα σε κάθε τομέα, σκέφτηκα ότι ήταν κάτι που πρέπει να θυμάμαι.
Ο χρόνος θα δείξει αν αυτές οι τρεις εξελίξεις που προανέφερα έγιναν τυχαία ή αν αποτελούν σημάδια μιας νέας εποχής με τις ΗΠΑ.
*Ο Σελίμ Κουνεράλπ είναι απόστρατος Τούρκος διπλωμάτης.
Πηγή: finansveticaret.com
