![Ερευνα καθηγητή Γιώργου Παπαθανασίου: Ρευστοποίηση εδάφους ύστερα από τα 6,3 ρίχτερ στον Τύρναβο [εικόνες]](https://eleftherostypos.gr/wp-content/uploads/2021/03/22-35_F2_22-YPSOS-SEISMOI-960x1280.jpg "Ερευνα καθηγητή Γιώργου Παπαθανασίου: Ρευστοποίηση εδάφους ύστερα από τα 6,3 ρίχτερ στον Τύρναβο [εικόνες]")
Ο γεωλόγος και επίκουρος καθηγητής του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Γιώργος Παπαθανασίου, χαρακτηρίζει «βουβή απειλή» το φαινόμενο της ρευστοποίησης εδάφους που παρατηρείται ύστερα από ισχυρές σεισμικές δονήσεις.
Σύμφωνα με την έρευνά του, έπειτα από τον ισχυρό σεισμό των 6,3 ρίχτερ στον Τύρναβο εκδηλώθηκαν φαινόμενα ρευστοποίησης σε μία έκταση 15 τετραγωνικών χιλιομέτρων ανάμεσα στα χωριά Ζάρκο, Πηνειάδα και Κουτσόχερο. Πρόκειται για την περιοχή όπου βρίσκονται οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις του Πηνειού ποταμού.
«Σε μια ζώνη μεταξύ των συγκεκριμένων χωριών, μήκους 11 χιλιομέτρων και πλάτους περίπου 1,5 χλμ., εντοπίστηκαν πάρα πολλές θέσεις όπου εκδηλώθηκε το φαινόμενο της ρευστοποίησης», δηλώνει στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής.
«Βασικό ρόλο στην πρόκληση ρευστοποίησης διαδραματίζουν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες οι εδαφικοί σχηματισμοί συναντώνται στη φύση. Σε κάποια εδάφη, τα οποία βρίσκονται κάτω από τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα (δηλαδή είναι κορεσμένα) και υπόκεινται σε μια σεισμική φόρτιση, παρουσιάζεται μια αύξηση της πίεσης του νερού των πόρων τους. Κατά την παραπάνω διαδικασία μετατρέπεται η κατάσταση αυτών των εδαφικών στρωμάτων από τη στερεά στη ρευστή φάση, λόγω μείωσης της διατμητικής αντοχής τους, δηλαδή προκαλείται ρευστοποίηση αυτών. Αυτή η κατάσταση διαρκεί μερικά δευτερόλεπτα έως λεπτά, μέχρις ότου το νερό των πόρων βρει μια διέξοδο προς την επιφάνεια. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται ρωγμές στην επιφάνεια από όπου αναδύεται εδαφικό υλικό. Η διαδικασία παρατηρείται, κυρίως, σε ομοιόμορφα χαλαρά, λεπτά έως μεσοκοκκώδη, ιζήματα», πρόσθεσε.
«Βασικό ρόλο στην πρόκληση ρευστοποίησης διαδραματίζουν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες οι εδαφικοί σχηματισμοί συναντώνται στη φύση. Σε κάποια εδάφη, τα οποία βρίσκονται κάτω από τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα (δηλαδή είναι κορεσμένα) και υπόκεινται σε μια σεισμική φόρτιση, παρουσιάζεται μια αύξηση της πίεσης του νερού των πόρων τους. Κατά την παραπάνω διαδικασία μετατρέπεται η κατάσταση αυτών των εδαφικών στρωμάτων από τη στερεά στη ρευστή φάση, λόγω μείωσης της διατμητικής αντοχής τους, δηλαδή προκαλείται ρευστοποίηση αυτών. Αυτή η κατάσταση διαρκεί μερικά δευτερόλεπτα έως λεπτά, μέχρις ότου το νερό των πόρων βρει μια διέξοδο προς την επιφάνεια. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται ρωγμές στην επιφάνεια από όπου αναδύεται εδαφικό υλικό. Η διαδικασία παρατηρείται, κυρίως, σε ομοιόμορφα χαλαρά, λεπτά έως μεσοκοκκώδη, ιζήματα», πρόσθεσε.
«Πρώτη φορά»
Μαζί με τον συνάδελφό του δρα Σωτήρη Βαλκανιώτη, μετέβησαν στην πληγείσα περιοχή μετά την ισχυρή σεισμική δόνηση. «Ασχολούμαι από το 2000 με το συγκεκριμένο φαινόμενο, μελετώντας το συστηματικά. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιστορικές περιγραφές, είναι η πρώτη φορά, ύστερα από 40 ολόκληρα χρόνια, που έκανε την εμφάνισή του σε τόσο μεγάλη έκταση», υπογραμμίζει. Προσθέτει ότι φαινόμενα ρευστοποίησης προκαλούν βλάβες συνήθως σε λιμενικές εγκαταστάσεις σε νησιά έπειτα από ισχυρές δονήσεις, όπως πρόσφατα σε Κω, Λευκάδα και Κεφαλλονιά. «Στην Πηνειάδα περιοχή το φαινόμενο δεν φέρεται να προκάλεσε προβλήματα σε σπίτια ή υποδομές. Ομως, αναφέρθηκαν δυσλειτουργίες στα συστήματα άρδευσης των εκτάσεων», προσθέτει. Γενικότερα, οι βλάβες που μπορούν να προκληθούν στο ανθρωπογενές περιβάλλον αφορούν, κυρίως, αστοχίες σε κτίρια με «προβληματική» θεμελίωση, αστοχίες γεωτρήσεων σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, αστοχίες σε γέφυρες και σε λιμενικές εγκαταστάσεις λόγω πλευρικής εξάπλωσης.
Το 2010 ο κ. Παπαθανασίου -μαζί με συνεργάτες του- είχε προχωρήσει στη σύνταξη χάρτη της Ελλάδας επισημαίνοντας τις περιοχές στις οποίες έχουν καταγραφεί φαινόμενα ρευστοποίησης, προσδιορίζοντας, βάσει της γεωλογίας και της σεισμικότητας, τον βαθμό επικινδυνότητας σε ρευστοποίηση των εδαφικών σχηματισμών. «Εχοντας δεδομένα και από γεωτρήσεις μπορούμε να προβλέψουμε ποσοτικά και την πιθανότητα εκδήλωσής τους», δηλώνει. Αποκαλύπτει ότι η εμφάνιση του φαινομένου στην Πηνειάδα δεν του προκάλεσε έκπληξη. «Υπάρχουν τρεις βασικές προϋποθέσεις για την εκδήλωση του φαινομένου: Η σύσταση του εδάφους, να είναι κορεσμένο το έδαφος και το πόσο ισχυρός είναι ο σεισμός. Οταν ενημερώθηκα για το μέγεθος και έχοντας ήδη συντάξει τον χάρτη, διαπίστωσα ότι η πληγείσα περιοχή μπορεί να δώσει φαινόμενα ρευστοποίησης. Αρχικά, σημείωσα μία έκταση περίπου 25 χιλιομέτρων περιμετρικά του επίκεντρου και στη συνέχεια μαζί με τον δρα Βαλκανιώτη πήγαμε στην περιοχή, όπου επιβεβαιώσαμε την αρχική εκτίμηση», τονίζει.
«Δεν κάνει θόρυβο»
Ξεκαθαρίζει ότι τα μέτρα προστασίας εστιάζουν «είτε στη βελτίωση των εδαφών που δύναται να ρευστοποιηθούν είτε στο να βοηθήσουμε την εκτόνωση της πίεσης του νερού των πόρων προτού προκληθεί η ρευστοποίηση του εδάφους». «Πρόκειται για μία “βουβή απειλή”, καθώς δεν κάνει θόρυβο όπως μία κατολίσθηση, δεν έχει νεκρούς ούτε ζημιές σε σπίτια. Ωστόσο, προκαλεί βλάβες σε θέματα που άπτονται της καθημερινότητας πολλών ανθρώπων, όπως είναι η άρδευση ή ακόμη και οι υποδομές», δήλωσε.
Στην Ελίκη Αχαΐας το 373 π.Χ. η πρώτη ιστορική καταγραφή
Το φαινόμενο δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα ούτε συναντάται μόνο στη σύγχρονη εποχή. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2010-2011, η πόλη Christchurch της Νέας Ζηλανδίας «χτυπήθηκε» από σεισμούς και φαινόμενα ρευστοποίησης καταγράφηκαν σε όλη την πόλη, σημαντικό μέρος της οποίας «βούλιαξε». Το Christchurch εξελίχθηκε σε ένα μεγάλο «ζωντανό γεωλογικό εργαστήριο», καθώς στην περιοχή έσπευσαν επιστήμονες από όλο τον κόσμο και έγιναν πάρα πολλές γεωτρήσεις προκειμένου να συγκεντρωθούν περισσότερα στοιχεία για την εξήγηση του φαινομένου. Η πρώτη ιστορική καταγραφή ρευστοποίησης εδάφους έγινε το 373 π.Χ. και αφορά μεγάλο σεισμό στην Ελίκη Αχαΐας, στον Κορινθιακό κόλπο. «Ολες οι περιγραφές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το τότε ισχυρό και πλούσιο λιμάνι “χτυπήθηκε” από ισχυρό σεισμό, ο οποίος προκάλεσε ρευστοποίηση εδάφους. Λογικό, καθώς τη συγκεκριμένη περιοχή την έχουμε συμπεριλάβει στον χάρτη του 2010», καταλήγει ο γεωλόγος.
